Ákæra á hendur Anahitu og Elissu staðfest 5. júní
Á morgun verður ákæra þingfest í Héraðsdómi Reykjavíkur á hendur Anahitu Babaei og Elissu Bijou vegna þess að þær hlekkjuðu sig við tunnur hvalbátanna Hvals 8 og Hvals 9 og neituðu að yfirgefa vettvang í mótmælaskyni þar til lögregla kom á staðinn. Lögmenn kvennanna telja að brotið hafi verið gegn grundvallarreglum um meðalhóf og jafnræði og að málið endurspegli refsistefnu sem grafi undan réttarríkinu.
Mótmælagjörningur vakti athygli landsmanna
Anahita og Elissa sýndu mikið hugrekki og urðu þjóðþekktar í september 2023 þegar þær, í skjóli nætur, klifruðu upp í tunnur tveggja hvalveiðiskipa í því skyni að koma í veg fyrir að þau kæmust úr höfn. Þær héldu þar kyrru fyrir í um 33 klukkustundir. Báðar eru þær virkir aðgerðarsinnar með reynslu úr baráttunni gegn hvalveiðum víða um heim. Anahita er af írönskum uppruna og hefur því þurft að þola skert ferðafrelsi síðastliðin tvö ár á meðan rannsókn hefur staðið yfir, hún átti m.a. á hættu að vera handtekin og fangelsuð þegar hún tók þá áhættu að heimsækja foreldra sína í Íran í vor eftir langan aðskilnað. Valgerður Árnadóttir formaður Hvalavina lýsti þeirri skoðun sinni á sínum tíma að þær Elissa og Anahita hafi þurft að sæta harðræði af hendur lögreglu sem hún og aðrir innfæddir íslendingar þekkja ekki.
Gagnrýni á málsmeðferð
Í ákærunni er þeim gefið að sök að hafa þann 4. september farið í leyfisleysi um borð í Hval 8 og Hval 9, komið sér þar fyrir í tunnu í mastri og neitað að hlýða fyrirmælum lögreglu. Þær eru ákærðar fyrir húsbrot, brot á lögum um siglingarvernd og fyrir að óhlýðnast fyrirmælum lögreglu, sem falla undir 19. grein lögreglulaga. Sú grein kveður á um skyldu almennings til að hlýða lögreglu.
Lögmenn þeirra, Linda Íris Emilsdóttir og Katrín Oddsdóttir, segja í aðsendri grein á Vísi að meðferð málsins sé óásættanleg og vegi að tjáningarfrelsi og þar með sjálfum grunni réttarríkisins. Þær benda á að eigandi skipanna hafi staðfest að tjón hafi ekki hlotist af aðgerðunum og að atburðarásin hafi farið fram fyrir opnum tjöldum í beinni útsendingu fjölmiðla, sem geri staðreyndir málsins skýrar.
Ólík meðferð sambærilegra mála
Bent er á í grein lögmannanna að áður hafi þekktur Íslendingur (Benedikt Erlingsson leikari) gert það sama í sama tilgangi, að vekja athygli á dýravelferð, án þess að það leiddi til refsimeðferðar. Þar sem engar lagabreytingar hafa átt sér stað síðan það mál kom upp, telja lögmennirnir að það skorti lagalegt og siðferðilegt samræmi. Sú mismunun sem felst í því að þessar tvær konur sæti ákæru við slíkar aðstæður brjóti gegn jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Tafir jafngilda refsingu
Lögmenn kvennanna benda á að borgaraleg óhlýðni, eins og hún birtist í þessum aðgerðum, sé friðsæl aðgerð þar sem aðgerðarsinnar axli ábyrgð á mögulegum afleiðingum. Engu að síður megi telja það ígildi refsingar að málið hafi dregist svo lengi, í tæp tvö ár, án niðurstöðu. Þær telja að tafirnar hafi haft margvísleg áhrif á skjólstæðinga þeirra og að ekki hafi verið veitt fullnægjandi skýringar á þessari langdregnu málsmeðferð.
Tjáningarfrelsi og kælingaráhrif
Lögmennirnir vara við því að ef byrjað er að refsa fyrir tjáningu og borgaralega óhlýðni á friðsömum grunni, þá séum við komin út á hættulegar brautir sem ógna lýðræðinu. Þær segja:
„Við teljum að grundvallarreglur um meðalhóf, málhraða og jafnræði hafi víkja þurft fyrir refsistefnu sem brýtur gegn stjórnarskrárvörðu tjáningarfrelsi og ógni þannig sjálfum grunni réttarríkisins.“
Þær gagnrýna jafnframt ákæruatriðin, sérstaklega þar sem þeim sé ranglega gefið að sök að hafa „brotist niður í skip“. Þær benda einnig á að skipin hafi ekki ætlað að sigla þegar mótmælin áttu sér stað, sem geri ákærur vegna brota á siglingalögum enn óljósari.
Linda og Katrín telja einnig að 19. grein lögreglulaga vanti nauðsynlega skýrleika um að fyrirmæli lögreglu verði að vera lögmæt svo þau séu bindandi. Þá gagnrýna þær að rannsókn málsins hafi tekið svo langan tíma og segja slíka seinkun skerða frelsi og réttindi skjólstæðinga þeirra.
Sýnum Anahitu og Elissu stuðning!
Staðfesting ákæru fer fram á morgun, fimmtudaginn 5. júní kl: 10:00 í Héraðsdómi Reykjavíkur við Lækjartorg, fólk sem vilja sýna Elissu og Anahitu stuðning er velkomið að mæta.
Hlekkir á greinar um aðgerðir Elissu og Anahitu í september 2023:
Vísir var með beint streymi á vef sínum frá höfninni í rúman sólarhring
